Zapowiedzi 18.09.2015

Na pożegnanie lata szereg atrakcji plenerowych, chociaż organizatorzy mogą się nieco przeliczyć, bo synoptycy zapowiadają opady.

Będą więc coroczne imprezy jak np. festiwal papryki, winobranie, Noc Teatrów, wydarzenia związane z tygodniem mobilności, Street Food Show na Andrassy. Nie chcę się rozpisywać co do szczegółowego ich charakteru, bo o tym pisałam w zeszłym roku więc tylko garść bieżących informacji na ten temat.

W ten weekend winobranie w Szekszárd, jednym z ważniejszych regionów winiarskich Węgier. Główne uroczystości z przemarszem przez miasto w sobotę o 15.00.

Festiwal papryki w Kalocsa (18-19 września) – w programie jak zawsze konkurs na potrawy z papryki, występy folklorystyczne, palinka i wino. Jako bonus w sobotę odbędzie się wielkie gotowanie gulaszu z mięsa szarych krów (Szürkemarha Pörköltfőző Verseny).

Słodkie dni – w dniach 18-20 września na Zamku odbędzie się festiwal węgierskich słodkości (w piątek – słodycze przygotowane według tradycyjnych receptur kuchni węgierskiej).

19-20 września na Andrassy – Street Food Show. Tak modne ostatnio spotkanie kuchni świata, w tym węgierskiej, w wydaniu ulicznym. Nie zabraknie piw wszelakich, wina i palinki. Z hali targowej przy Hold utca przeniesie się tu na weekend słynna  ulica szefa.

Do 22 września trwa Tydzień mobilności – interaktywne programy dla całej rodziny (głównie na ul. Andrassy), 22 września dzień bez samochodu. Impreza ma na celu promowanie publicznych środków transportu i ekologicznego trybu życia.

18-20 września Nemzeti Vágta – widowiskowa konna gonitwa i węgierskie tradycje jeździeckie na Placu Bohaterów.

Polonia Nova zaprasza na jesienny piknik Tam gdzie szumi polski las w sobotę, 19 września. Wspólnie będziemy świętować rocznicę aktu humanitarnej pomocy dla polskich uchodźców w 1939 roku. Przypomnimy Węgrów, którzy kiedyś potrafili otworzyć dla obcych swoje serca i domy. Organizatorzy zapewniają dobrą zabawę, poczęstunek i doskonałą atmosferę. Chęć udziału można jeszcze zgłosić wysyłając maila na  novapolonia@gmail.com

W przypadku złej pogody warto rozważyć poniższe propozycje:

W sobotę 19 września w Dürer Kert – jesienna giełda rowerowa.

19-20 września Dni Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego – koncerty, spacery historyczne, można będzie zwiedzić wybrane muzea, archiwa. Program jest bardzo bogaty, szczegóły tu.

Noc Teatrów w sobotę, 19 września – to okazja do spotkania z aktorami i ludźmi teatru, którzy na co dzień nie są widoczni, a też tworzą teatr. Wśród licznych atrakcji będzie można obejrzeć przedstawienia, uczestniczyć w lekcji tańca z autorką choreografii do węgierskiego Fame, zgłębić tajniki synchronu, zostać suflerem. Przygotowano garażową wyprzedaż i licytację kostiumów oraz fragmentów scenografii. Na liście brakuje w tym roku teatru lalek, w którym trwa remont po letniej nawałnicy, która niejednemu dała się we znaki w Budapeszcie.

Reklama

100 lat temu w Budapeszcie

1 marca 1915 roku o godzinie siódmej rano Stołeczne Przedsiębiorstwo Transportu uruchomiło pierwszą w Budapeszcie i na Węgrzech linię autobusową. Autobusy kursowały po alei Andrássyego, od Aréna út (dziś ul. Dózsa György) do Vilmos császár út (dzisiejsza Bajcsy-Zsilinszky).

Na zdjęciach: pętla na Széll Kálmán tér w 1941 r., Astoria w 1941 r. oraz przystanek na Andrássy – rok 1938 (w tle widać Plac Bohaterów). Więcej o historii transportu publicznego w Budapeszcie na blogu bkvfigyelo.blog.hu

Jako uzupełnienie dorzucam jeszcze poniższe zdjęcia. Sto lat temu po Andrássy kursowały dwa autobusy jednopokładowe – jeden z napędem elektrycznym, a drugi zasilany benzyną. Oba służyły w czasie I wojny światowej do przewozu rannych. Wkrótce jednak przekazano je na powrót do transportu cywilnego.

Po kilku miesiącach dołączyły do nich kolejne dwa, tym razem piętrowe pojazdy produkcji MARTA. W związku z tym, że jeden z tych pierwszych jednopokładowych pojazdów (zasilany benzyną) nie wytrzymywał obciążenia, szybko wycofano go z ruchu i tak do 1917 roku w transporcie publicznym stolicy wykorzystywano tylko trzy autobusy (źródło: facebook.com/mienkahaz).

Największy deptak miasta cz.II

Z kolei cala Andrássy została opanowana przez imprezy, pokazy związane z zamknięciem Europejskiego Tygodnia Mobilności. Zasadniczo to bezpośrednim pretekstem był Dzień Bez Samochodu. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że mobilność potrzebuje samochodów, a więc te dwie sprawy się wykluczają, ale wiele z przedstawiających się organizacji starało się udowodnić, że istnieją alternatywy dla samochodów, które dają miastu czyste powietrze i więcej przestrzeni. Na mnie osobiście zrobiła wrażenie prezentacja zdjęć ulicy w Amsterdamie z lat 50 XX wieku i tych współczesnych. Oczywiście ta z lat 50 była bardziej zatłoczona niż dzisiejsze ulice Budapesztu w szczycie, ale dziś nie ma po tym już śladu. Na tej bazie urbaniści zaprezentowali fotomontaże, w których po Ferenciek tere poruszają się tramwaje i rowery – piękna utopia, bo przecież dopiero co zakończono jej remont w zupełnie innym stylu.

Z kolei BKV zaprezentowało swoje nowe autobusy (polskim akcentem był Solaris Urbino 10), a FKF nowe śmieciarki napędzane gazem, przeznaczone do selektywnej zbiórki papieru. Tu, co prawda nastąpiła dość zabawna sytuacja, bo gdy spytałam się czy w Budapeszcie śmieci są składowane na wysypiskach czy też istnieje spalarnia, to pan śmieciarz stwierdził, że w spalarni to spala się tylko śmieci komunalne a te z jego śmieciarki (czyli pochodzący z selekcji papier) lądują na wysypisku. Mam nadzieję jednak, że to tylko kwestia nieporozumienia i chodziło mu o zakład przetwarzający papier :)

Wszystkie te organizacje czy też spółki użyteczności publicznej starały się głównie dotrzeć do najmłodszych (i bardzo dobrze, bo dzieci zarażają potem dobrymi zwyczajami rodziców), ale pomyślano też o osobach starszych: i tak mogli od osób w swoim wieku dowiedzieć się więcej o segregacji śmieci czy o konieczności i sposobach konserwacji urządzeń grzewczych. Pomysł, aby o takich rzeczach opowiadały wolontariuszki 70+ wydał mi się bardzo ciekawy, bo zazwyczaj wolontariuszami na takich imprezach jest młodzież w wieku szkolnym i to może stanowić poważną barierę komunikacyjną.

Na imprezie mocno promował się system rowerów miejskich MOL Bubi i ponoć odnotował rekord wypożyczeń. Czy tak było naprawdę? Nie wiem, ale mogę potwierdzić, że w ostatni weekend te zielone rowery były w mieście widoczne jak nigdy dotąd.

Bardzo interesująco wypadł połączony festiwal Street Food z Főzdefeszt. Pyszne piwo z małych browarów i pyszne jedzenie z samochodów. Jednym minusem były ogromne kolejki, w jakich miłośnicy street foodu musieli się ustawiać, co jednak świadczy o jakości oferowanego jedzenia – po prostu nie można się było oprzeć tym zapachom i widokom. Królowały hamburgery w najróżniejszych wydaniach (wspaniałe chrupiące wieże, pełne kolorowej treści, nie mające nic wspólnego z sieciówkami), ale nie zabrakło i propozycji egzotycznych oraz swojsko węgierskich w kotłach wielkich niczym z piekła rodem. Oko również przyciągały same samochody, z których serwowano jedzenie – był i retro VW Bulli, ale i nowoczesne ciężarówki. Pozostaje mieć nadzieję, że wszystkie te pyszności będzie coraz częściej można spotkać na ulicach BP, a ja będę miała czas by ruszyć ich tropem i co nieco o nich Wam opowiedzieć.

Równie wspaniała była oferta rzemieślniczych browarów, prezentująca piwa świeże, pełne chmielowego aromatu i uczciwie uwarzone, co szczególnie odcina się na tle węgierskiej codzienności. Osobiście mogę polecić piwo browaru Kapucinus. Oprócz dobrego smaku, kusi niebanalna szata graficzna etykiet i można je kupić również z beczki, jeśli poszukamy wśród dobrych miejscówek – to przykład dobrego produktu, który wychodzi już poza ramy „domowej” produkcji. Pomiędzy browarami znalazło się też paru producentów cydru oraz producenci piwa z zagranicy (Anglii, Belgii czy oczywiście Czech).

Największy deptak miasta cz.I

Ulica Andrássy to może nie tyle serce Budapesztu, ale jego główna tętnica. Przyrównywana do paryskiej Avenue des Champs-Élysées nie zawsze wytrzymuje to porównanie. W ten weekend ściągnęła ona jednak tłumy mieszkańców Budapesztu. Nie jedną, ale całą gamą imprez.

Na Placu Bohaterów główna atrakcja: Nemzeti Vágta – konna gonitwa, współzawodnictwo regionów, węgierskie palio. Gonitwa ma na celu prezentację węgierskich tradycji jeździeckich, w szczególności wojskowych i jej symbolem są pięknie umundurowani węgierscy huzarzy, których w całej okazałości można tu podziwiać. Tegoroczna upamiętniała László Skultéty’ego (1738-1831), który służył w huzarach przez 81 lat i tym samym był najdłużej służącym w tej formacji żołnierzem.

Wyścig odbywa się na piaszczystym torze ogrodzonym mobilnymi trybunami, który przygotowywany jest na placu na kilka dni przed gonitwą. Niestety obserwować ją można po zakupieniu dość drogich biletów na trybuny, choć zawsze jest wielu takich, którzy próbują ją oglądać przez „dziurę” w płocie. Ja tym razem odpuściłam, bo mój młodszy już raz udowodnił, że cena biletów nie robi na nim żadnego wrażenia i zmusił mnie do ewakuacji po pięciu minutach spektaklu.

Jest to jednak również święto koniarzy, którzy spotykają się w stajniach ustawionych na terenie lodowiska w Város Liget (oczywiście o tej porze roku jest ono nieczynne, więc można je wykorzystać do innych celów). Nadarza się tu również możliwość zaprezentowania okręgów, z których pochodzą uczestnicy oraz tradycji związanych bliżej lub dalej z końmi. Ta prezentacja, mająca na celu głównie promowanie turystyki, dostępna dla szerokiej publiczności, odbyła się na przylegającym do Placu Bohaterów odcinku ulicy Andrássy.

Narodową gonitwę wygrała Gyöngyi Molnár reprezentująca Tahitótfalu, na koniu Iceman. W gonitwie na Placu Bohaterów reprezentowane były 72 gminy węgierskie, wyłonione w kwalifikacjach spośród 300 (również tych, które znajdują się poza granicami obecnych Węgier).

Po drugiej stronie alei Andrássy, na placu Széchenyi odbywa się mający nieco krótszą tradycję wyścig. Wyścig pojazdów opartych o technologie inne niż wykorzystujące węglowodory, czyli po prostu ekologicznych. Zgromadził rekordową liczbę 60 pojazdów. Wyścigi te organizowane są corocznie w kilku kategoriach (m.in. samochody napędzane energią słoneczną, seryjne auta przerobione na napęd elektryczny itd.) i przyciągają wielu, szczególnie młodych konstruktorów, często związanych z węgierskimi uczelniami. Zespoły prezentują się zawsze niezwykle profesjonalnie, a emocje są nie mniejsze niż na Hungaroringu.

(zdjęcia z zeszłorocznych wyścigów)

Wegetacja drogich sklepów na Andrássy

Aleja Andrássy oprócz tego, że jest zabytkową ulicą wpisaną na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO znana jest także z drogich sklepów. Na odcinku między Erzsébet tér a Oktogonem spotkamy takie luksusowe marki jak np. Louis Vuitton, Gucci, il Bacio di Stile, Moncler czy Burberry. W artykule na portfolio.hu czytam, że większość tych drogich sklepów odnotowuje milionowe straty, wyjątkiem jest Louis Vuitton i może jeszcze 3-4 inne marki. Te same sklepy w innych stolicach regionu przynoszą zyski. Co prawda na razie nie ma mowy o wycofaniu się z Węgier, ale utrzymanie sklepów wiąże się z wysokimi kosztami. Połowę z robiących tam zakupy stanowią cudzoziemcy. Węgierskie społeczeństwo do bogatych nie należy, a ci nieliczni, którzy mogą pozwolić sobie na takie zakupy albo nie odczuwają potrzeby posiadania drogich rzeczy albo wybierają w tym celu zagranicę, np. Wiedeń lub Mediolan.

Ceny wynajmu lokali na Andrássy są wysokie, właściciele często nabyli nieruchomości za duże pieniądze jeszcze przed kryzysem z 2008 i nie chcą słyszeć o obniżkach czynszu, który waha się tam od 500-1000 EUR/m² rocznie. Mówi się, że problemem Andrássy jest brak wyrazistego charakteru ulicy. Za przykład do naśladowania podana została ulica Váci oraz odchodząca od niej Fashion Street (Deák Ferenc utca), gdzie co prawda obok marek premium i luksusowych działają w wielkiej liczbie sklepiki z pamiątkami nastawione wyłącznie na turystów, ale jakoś nie przeszkadza to w funkcjonowaniu tych pierwszych. Choć tworzenie kolejnej ulicy handlowej pokroju Váci to przykład chyba niezbyt trafiony, jeśli mówimy o ujednoliceniu jej charakteru. Kolejnych trudności w rozważanej ewentualnej zmianie wyglądu ulicy nastręcza niejednolita struktura własności nieruchomości, począwszy od osób prywatnych, przez banki po nieruchomości zagranicznych inwestorów, a nawet jak to określa artykuł pozostałe po okresie komunizmu instytucje „bratnich krajów” w postaci polskiego i bułgarskiego instytutu kultury.

W artykule zostały przedstawione głównie opinie właścicieli sklepów i nieruchomości, którzy zdają się zapominać o tym w jakim celu powstała aleja Andrássy. Miała to być węgierska Champs–Élysées, spacerowy bulwar z rezydencjami, operą, miejsce dla wyższych sfer, pełniące funkcje reprezentacyjne, gdzie funkcje handlowe nie były istotne. W tym świetle ulokowanie tam różnych instytucji kulturalnych, w tym instytutów kultury było jak najbardziej na miejscu. Pozostaje pytanie czy miasto powinno ulegać naciskowi właścicieli budynków, którzy co oczywiste chcieliby mieć w nich jak najdroższe sklepy, by otrzymywać z nich jak najwyższe czynsze. Być może od kolejnego sklepu Louis Vuitton czy Armani ulica stanie się ładniejsza, ale czy ciekawsza? Czy przypadkiem te sklepy nie są jak eleganckie wampiry w luksusowej pelerynie wysysające z ulicy życie?

Pożar na Andrássy út

pożar Kodaly korond fot. MTI

Spłonął częściowo jeden z pałaców przy Kodály körönd na Andrássy út, znajdujący się wraz z całą aleją Andrássy na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Do pożaru doszło w czasie prac przy pokrywaniu dachu uszkodzonego niedawno przez burzę. Policja zatrzymała dwóch robotników, którzy mogli zaprószyć ogień. Wielkie kłęby dymu było widać nawet po stronie Budy. Z powodu silnego wiatru i wysuszonego materiału ogień bardzo szybko rozprzestrzeniał się po konstrukcji dachowej, w ciągu kilku sekund 10-15 m, płomienie doszły do 3 piętra. W akcji gaśniczej brało udział ponad 100 strażaków. Zgłoszenie straż otrzymała we wtorek ok. godz. 16.00, pożar udało się ugasić dopiero w późnych godzinach wieczornych. Z 98 mieszkań tylko 37 było zamieszkałych, strażacy zdołali ewakuować wszystkich mieszkańców, którzy nie będą mogli wrócić do swoich domów gdyż budynek w obecnym stanie stwarza zagrożenie dla życia. 40 osobom zapewniono tymczasowe schronienie w pobliskiej szkole.

W czteropiętrowym budynku będącym jednym z najpiękniejszych przy alei Andrássy’ego kilka lat temu rozpoczęto prace remontowe. Założona do celów rekonstrukcji firma projektowa Andrássy út 83-85 Kft. uzyskała prawo własności do 3 piętra. Firma przez lata nie płaciła czynszu, a po tym jak 6 lat temu wyburzono kilka ścian na 3 piętrze, prace rekonstrukcyjne całkowicie stanęły w miejscu. Miały tam powstać luksusowe penthousy, w cenie 3500-5000 EUR za metr kwadratowy. Stan budynku pogarszał się z roku na rok; w obawie o swoje życie mieszkańcy zorganizowali nawet protest, domagając się od władz VI dzielnicy jakiegoś działania w tej sprawie. W zeszłym roku samorząd dzielnicy zerwał umowę z firmą w związku z tym, ze nie wywiązywała się ze swoich zobowiązań. Zamieszkiwane pomieszczenia znajdują się na 1 i 2 piętrze budynku, 3 piętro należy do rzeczonej firmy, natomiast poddasze było własnością całej wspólnoty. (źródło: hvg)

Znajdujące się przy placu Kodály körönd (dawne rondo) cztery symetryczne neorenesansowe budynki wybudowano w latach 80 XIX w, w ramach rozpoczętej w latach 70 przebudowy alei Andrássy’ego nazywanej wtedy Wielkim Bulwarem (sugárút – promień). Przed każdym budynkiem znajduje się mały skwer z pomnikiem. Są to pomniki Bálinta Balassiego, Györgya Szondy, Miklósa Zrínyi i Battyána Baka. Plac nosi imię Zoltána Kodálya, który tu kiedyś mieszkał (węgierski kompozytor, pedagog i etnograf, zreformował system nauczania muzyki w szkołach, autor tzw. metody Kodalya opartej na węgierskim folklorze). Pożar wybuchł w Vasutas ház (dom kolejarza) zbudowanym w latach 1883-85 wg. projektu Józsefa Kausera. Jeśli będziecie w okolicy koniecznie zwróćcie uwagę na budynek przy Andrássy út 88-90 (po drugiej stronie ulicy). Jego ścianę zdobią freski autorstwa Bertalana Székelya wykonane metodą sgraffito. Technika ta polegała na nakładaniu kolejnych kolorowych warstw tynku i na zeskrobywaniu wierzchnich zanim się utwardziły, co po odsłonięciu tych znajdujących się pod spodem dawało wielobarwny wzór.

Tu do obejrzenia zdjęcia dające obraz powstałych zniszczeń i film z akcji gaśniczej.