Spacerując po Budapeszcie jak w każdej stolicy można natknąć się na tablice upamiętniające zasłużonych i wybitnych obywateli mieszkających kiedyś w danym miejscu. Tym co je często łączy jest pojawiająca się w opisie dokonań uhonorowanego wzmianka o tym, że był to laureat nagrody Kossutha. Jak widać laur ten wraz ze wskazaniem dyscypliny w jakiej ktoś go otrzymał wystarczy za cały opis – od razu wiadomo, że był to ktoś wybitny.
Mogłoby się wydawać, że nagroda, która powstała w 1948 roku, w czasie brutalnego przejęcia władzy przez komunistów na Węgrzech i początku stalinizmu, po roku 1989 straci na znaczeniu. Nic bardziej mylnego. Jak wielkie ona wciąż rozgrzewa emocje niech świadczy konflikt do jakiego doszło po uhonorowaniu w 2012 roku muzyka i kompozytora Ákosa (Ákos Kovács). Ten urodzony w 1968 roku muzyk jest jednym z najpopularniejszych na Węgrzech i jest porównywany do naszego Grzegorza Ciechowskiego, a jego zespół Bonanza Banzai do Republiki.
Muzyk nie ukrywał też nigdy swojej sympatii do Fideszu, nawet wtedy gdy ten stanowił niewiele znaczącą opozycję. Był wielokrotnie nagradzany, jego koncerty gromadzą tłumy, jakie potrafi na Węgrzech zgromadzić może jeszcze dwóch–trzech wykonawców albo zagraniczne gwiazdy. Wydawało się więc, że jego uhonorowanie w 2012 nagrodą Kossutha nie wywoła żadnych kontrowersji. A jednak brukowce żyły wtedy atakiem jaki przypuścił na niego inny muzyk, Gjon Delhusa (węgierski odpowiednik Eleni, o korzeniach grecko-albańskich – stąd jego dość egzotyczne imię), który nie krył że uważa, iż sam zasługuje na tę nagrodę bardziej. Jego głównym argumentem było to, że nagroda Kossutha to podsumowanie twórczości artysty, jego całego dorobku i 40 letni Ákos nie zasługuje na nią, a to że ją otrzymał to niewątpliwie rezultat jego koneksji politycznych. Zarzuty o polityczne układy dotyczyły również drugiego z muzyków popularnych uhonorowanych w 2012 roku – Ferenca Demjéna, ale ponieważ ten urodził się w 1946, trudno mu było zarzucić, że jest za młody – jak więc widać nagroda ta jest owocem pożądanym nie tylko przez artystów teatru, pisarzy, poetów ale i przez niepokorne gwiazdy rocka.
I choć trudno się zgodzić z całością argumentów Gjona Delhusy (a najmniej z tym, że on sam zasługuje na tę nagrodę, czy jakąkolwiek inną) to trzeba przyznać, choć artyści teoretycznie mogą nią być nagradzani kilkukrotnie, to jednak najczęściej jest ona podsumowaniem wielkiej kariery i dwukrotnych laureatów można policzyć na palcach, a trzykrotnie nagrodę otrzymała bodaj jedna ważna osoba kultury (wielka pianistka Annie Fischer) – zresztą praktyka wielokrotnego przyznawania nagrody dotyczy raczej lat 50 XX wieku. Dziś to wprowadzenie do węgierskiego panteonu – lista nazwisk jej laureatów to najlepsza ściągawka dla tych, którzy chcą poznać najważniejszych twórców kultury węgierskiej.
Warto również zwrócić uwagę na to, że do roku 1977 nagroda miała 4 stopnie. Od tego roku już tylko 2 stopnie. Obecnie przyznawana jest Wielka Nagroda (Kossuth-nagydíj) oraz „zwykłe” Kossuthy. Początkowo nagroda Kossutha, była przyznawana za osiągnięcia nie tylko w różnych dziedzinach kultury i sztuki, ale również w nauce i… przodownikom pracy socjalistycznej! Od 1963 do 1990 roku osiągnięcia naukowe, ekonomiczne i techniczne oraz w pracy edukacyjnej i medycynie honorowane były Nagrodą Państwową (Magyar Népköztársaság Állami Díja) zastąpioną nagrodą Széchenyiego.
Na zakończenie jeszcze kilka ciekawych faktów z historii nagrody:
-W 1959 padła propozycja odebrania nagrody Kossutha dysydentom z 56 roku, powstała nawet lista nazwisk, na której znalazł się m.in. pisarz Tibor Déry, jednak ostatecznie wycofano się z tego pomysłu.
-W roku 2008 aktor Péter Blaskó w proteście przeciwko polityce Gyurcsánya odmówił przyjęcia nagrody, odebrał ją kiedy został ponownie nagrodzony w 2011 roku. -Pośmiertnie nagrodę otrzymał w 1990 roku Sándor Márai.
-Wśród nagrodzonych w 2015 roku znalazł się m.in. László Kunkovács, artysta zajmujący się fotografią etnograficzną, dokumentujący codzienne życie na Nizinie Węgierskiej.
-Początkowo kwota przyznawana wraz z nagrodą wynosiła 20 tys. Ft, w 1955-50 tys., w 1985-200 tys. Obecnie jest to pięciokrotność średniej krajowej pensji. Kwota Wielkiej Nagrody wolna jest od podatku i jest znacznie wyższa. W 2012 roku wypłacono jednorazowo 12,9 mln Ft.
Nagrody wręczane są w dzień święta narodowego 15 marca. Pełną listę nazwisk nagrodzonych w tym roku i w poprzednich latach znajdziecie tutaj.
budapeszter 